Arteterapia oparta na uważności (Mindfulness-Based Art Therapy) to metoda, która wykorzystuje zalety mindfulness w ramach zajęć arteterapii. Na czym dokładnie polega jej wyjątkowość i czy sprawdzi się w pracy seniorami? Odwiedzi na te pytania poszukiwała dr Barbara Górnicka-Naszkiewicz.
Co to jest arteterapia oparta na uważności?
Wśród ciekawych i inspirujących metod pracy dających wymierne rezultaty znajduje się Arteterapia oparta na uważności, czyli terapia sztuką oparta na mindfulness. Jej podstawę stanowi założenie, że ekspresja twórcza to dobry moment na mentalne odcięcie się od świata zewnętrznego i skierowanie ku samoświadomości.
Arteterapia oparta na uważności wywodzi się z nurtu terapii poznawczych. Po raz pierwszy mindfulness art (Mindfulness-Based Art Therapy, MBAT) jako termin wprowadziła psycholog Laury Rappaport, publikując książkę „Mindfullness and the Arts Therapies” w 2009 roku. Jej zdaniem sztuka w naturalny sposób daje możliwość praktykowania treningu uważności. Przez uważność rozumie się skupienie na „tu i teraz”, samoświadomość, wewnętrzny spokój.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że sama arteterapia nie jest niczym nowym. To metoda spopularyzowana w latach 40. XX wieku polegająca na wykorzystaniu sztuki w terapii. U jej podstaw leży założenie, że poprzez ekspresję twórczą uwalniane są emocje, stres, traumy i inne negatywne uczucia skrywane wewnątrz.
Arteterapia oparta na uważności (Mindfulness-Based Art Therapy, MBAT) to zatem wykorzystywanie filozofii mindfulness na zajęciach arteterapii. Połączenie ze sobą w naturalny sposób procesu tworzenia z wewnętrznym wyciszeniem – jak pokazują badania – przynosi wymierne rezultaty. Jest to metoda nie tylko skuteczna, ale i prosta. Łatwo można wdrożyć ją podczas zajęć grupowych, a nawet korzystać z jej dobrodziejstw w domu. To duża szansa na podniesienie jakości życia osób izolujących się w domach, chorych i seniorów zależnych.
Korzyści wynikające ze stosowania arteterapii opartej na uważności
Podczas zajęć mindfulness w ramach arteterapii zachodzi mnóstwo procesów mających pozytywny wpływ na organizm. Są to przede wszystkim:
- rozwój istoty szarej w mózgu,
- rozrost ścieżek neuronowych w mózgu,
- poprawa intuicji i zaufania do własnego ciała,
- stymulacja prawej półkuli,
- wzmocnienie poczucia samoakceptacji,
- zwiększona świadomość emocjonalna,
- poczucie kontroli nad własnymi myślami,
- wzrost samooceny,
- poprawa koncentracji i uwagi,
- wyrabianie kondycji psychicznej,
- nabycie odporności na stres,
- łagodzenie niepokoju i lęku.
Arteterapia oparta na uważności dla seniorów
Prostota metody sprawia, że może z niej korzystać każdy. W przypadku seniorów sprawdzi się ona znakomicie, gdyż ekspresja twórcza to łatwy i satysfakcjonujący sposób na poprawę jakości życia osób starszych. Trzeba podkreślić, że nadaje się nawet dla tych, którzy uważają, że nie mają talentu. Tu liczy się bowiem sam proces, a nie efekt. Wyciszenie i ukojenie psychiczne jakie daje praca tą metodą pomagają radzić sobie z trudnościami codzienności, lękami i stresem. Równowaga emocjonalna jest niezbędna do wspomagania osób z nowotworami, po przejściu traumy czy utraty bliskiej osoby. Arteterapia oparta na uważności daje również siłę psychiczną osobom mającym świadomość odejścia, np. w opiece paliatywnej czy przebywających w hospicjum. To metoda, która z powodzeniem może być praktykowana w domu i z osobami niesamodzielnymi. Wystarczy raz w tygodniu poświęcić godzinę, aby uzyskać rezultaty.
Przykładowe ćwiczenia dla seniorów
Dla początkujących sprawdzi się kolorowanie mandali, odważniejsi seniorzy z pewnością puszczą wodzę fantazji i będą pozwalać sobie na bardziej złożone formy, eksperymentowanie kolorem, fakturami. Pamiętajmy jednak, że arteterapia oparta na uważności to nie tylko sztuka plastyczna, ale wszelkie inne przejawy aktywności twórczej: poezja, fotografia kontemplacyjna, kolaż, muzyka, teatr. Zasady pracy są zawsze podobne do tych w proponowanych poniżej ćwiczeniach.
Ćwiczenie 1.
Mandala. Pokoloruj wg instrukcji:1. Kieruj w przekaz artystyczny swoje emocje i uczucia.
2. Zanurz się w swoim wewnętrznym świecie.
3. Słuchaj swojego oddechu i myśli.
4. Skup się na doznaniach zmysłowych.
5. Jeśli odczuwasz ból, spróbuj przelać go na papier.
6. Dobieraj kolory odpowiadające twoim aktualnym emocjom.
7. Skup się na procesie twórczym, a nie na efekcie pracy.
8. Jak się czujesz przed i po wykonaniu dzieła, czy zauważasz poprawę?
Pobierz bezpłatnie mandalę do tego ćwiczenia tutaj. Zobacz również publikacje z linii Super Senior - Mandala. Kolorowanka z cytatami motywującymi dla seniorów oraz Mandala A4 dla seniorów. 80 kolorowanek o różnym stopniu trudności.
Ćwiczenie 2
Autoportret. Narysuj siebie dowolną techniką wg wskazówek:1. Kieruj w przekaz artystyczny swoje emocje i uczucia.
2. Zanurz się w swoim wewnętrznym świecie.
3. Słuchaj swojego oddechu i myśli.
4. Skup się na doznaniach zmysłowych.
5. Jeśli odczuwasz ból, spróbuj przelać go na papier.
6. Dobieraj kolory odpowiadające twoim aktualnym emocjom.
7. Skup się na procesie twórczym, a nie na efekcie pracy.
8. Jak się czujesz przed i po wykonaniu dzieła, czy zauważasz poprawę?
Ćwiczenie 3
Kropkowanie. Wypełnij szkic kropkami zrobionymi patyczkiem higienicznym maczanym w farbie wg wskazówek:1. Kieruj w przekaz artystyczny swoje emocje i uczucia.
2. Zanurz się w swoim wewnętrznym świecie.
3. Słuchaj swojego oddechu i myśli.
4. Skup się na doznaniach zmysłowych.
5. Jeśli odczuwasz ból, spróbuj przelać go na papier.
6. Dobieraj kolory odpowiadające twoim aktualnym emocjom.
7. Skup się na procesie twórczym, a nie na efekcie pracy.
8. Jak się czujesz przed i po wykonaniu dzieła, czy zauważasz poprawę?
Szkic możesz bezpłatnie pobrać tutaj.
Podsumowanie
Arteterapia oparta na uważności to wykorzystywanie dobrodziejstwa treningu uważności na zajęciach arteterapii. Połączenie zalet tych dwóch metod sprawia, że człowiek w sposób naturalny podczas procesu twórczego zwraca się ku swojej samoświadomości i przeżyciom wewnętrznym. To wyciszenie i samoakceptacja sprawiają, że metoda sprawdza się szczególnie w pracy z seniorami. Wystarczy, że osoba starsza spróbuje wcielić się w rolę medytującego artysty raz w tygodniu, by odczuła wymierne korzyści dla swojej równowagi psychicznej.Bibliografia dla zainteresowanych
Bartel Robert, Arteterapia i rozwój osobisty. Teoretyczne i praktyczne aspekty terapii przez sztukę, Poznań 2016.Rappaport Laury, Mindfulness and the Arts Therapies: Theory and Practice, London 2013.
